Yalan Söylemek Burnunuzu Uzatmaz Fakat Beyninizin Gücünü Azaltır

Partinize gelemem çünkü garajı temizlemeye yardım etmem gerekiyor.

Yeni saç kesimin harika görünüyor!

Video oyunları oynamadan önce ödevimi yapacağım. Söz !

Hepsi yalan..

Çoğumuz zaman zaman yalan söylemişizdir. Bazı yalanlar zararlıdır. Diğerleri – yukarıdakiler gibi – çoğunlukla zararsızdır. Diğer insanları korumak için kullanılanlar gibi başka yalanlar da en iyi niyetlerle yaratılabilir. Ama ne tür bir yalan söylersen söyle, onu söylemek için şaşırtıcı miktarda beyin gücü gerekir.

Bu beyin gücünü kullanmak pahalıya mal olabilir. Sebep olduğu beyin göçü, sizin için önemli olan bir görevi veya beceriyi gerçekleştirmenizi engelleyebilir. Ve elbette yalan söylemenin istenmeyen sosyal etkileri de olabilir.

Yalan Söylemek Genelde Zararsızdır

İnsanlar farklı nedenlerle yalan söyler. Bazen bunu kendilerini daha iyi göstermek için yaparlar. Bazen beladan kurtulmak için yalan söylerler. Çoğu zaman, insanlar bir yalana başkalarının duygularını incitmemesini söyler.

Alabama Üniversitesi’nde psikolog Timothy Levine; “Genel olarak, çoğu insan çok fazla yalan söylemez, diyor.

Araştırmasına göre çoğu insan dürüstlüğe değer veriyor ve dürüst olmak istiyor. Levine’in araştırmalarından birinde, insanların neredeyse dörtte üçü nadiren yalan söylüyordu. Ve çalışmada bildirilen tüm yalanların yüzde 90’ı “beyaz yalanlar”dı. Birçok insanın dürüstlüğe değer vermesi mantıklıdır. Dürüst bir insansan, insanlar sana daha çok güvenecektir. Ve güven önemlidir. Levine, “İnsanlara karşı dürüst olarak sosyal sermaye oluşturursunuz” diyor. Sosyal sermaye, bir grup veya topluluktaki insanlar arasındaki iyi niyettir.

Bununla birlikte, Levine’in araştırması, çoğu insan sık sık yalan söylemezken, bazılarının çok yalan söylediğini de gösteriyor . Levine’in araştırmasına göre yalancıların ilk yüzde birlik kısmı günde 15’ten fazla yalan söylüyor. Bazı kronik yalancılar güvensizdir. Diğerleri, kibirli oldukları veya kendilerinden aşırı etkilendikleri için başarıları hakkında yalan söyleyebilirler. Yine de bazıları insanlardan yararlanmak için yalan söyler – hatta belki onları aldatmak ya da onlardan çalmak için.

Bazı yalanlar iyi niyetlidir. Birinin kendini iyi hissetmesi için söyleyebileceğin o küçük yalanları biliyor musun? Bilim adamları onlara “toplum yanlısı yalanlar” diyor. Belki anne babanıza doğum gününüz için size verdikleri süveteri sevdiğinizi söylersiniz (gerçekten yeni bir video oyun konsolu almayı umuyor olsanız bile). Bu toplum yanlısı bir yalan. Bunu söylemenin senin için çok az riski var ve bu anne babanı iyi hissettiriyor.

Yine de, başkalarının yararına olduğu söylenenlerin yalancıya büyük zarar verebileceği zamanlar vardır. Bunlar özgecil (Aul-tru-IS-tik) yalanlar olarak bilinir. Holokost sırasında bazı kişiler Nazilere Yahudilerin saklandıkları yerler hakkında böyle yalanlar söylediler. Yalancılar, yalanları ortaya çıkarsa öldürülebileceklerini biliyorlardı, ancak başkalarını kurtarmak umuduyla bu riski aldılar. Açıkçası, bazı toplum yanlısı yalanlar oldukça riskli olabilir.

Yalan Söylemek Zor Bir İştir

Doğruyu söylediğinde, beyninin olağan dışı bir şey yapması gerekmez. Ne söylemek istediğini düşünüyorsun ve söylüyorsun. Yalan söylemek çok daha fazla iş gerektirir.

İşte görünüşte basit bir yalana giden şeyin bir örneği. Derse geç kaldığınızı ve öğretmenin nedenini sorduğunu ve yalan söylemeye karar verdiğinizi hayal edin. Şimdi ya yerinde bir hikaye bulmalısın ya da sınıfa koşarken uydurduğun hikayeyi hatırlamalısın.

Yani “Kütüphaneye uğrayıp bir kitap almam gerekti” diyorsunuz .

Öğretmeniniz soruyor : “Geçen hafta verdiğim kitap?”

Hemen nasıl yanıt vereceğinize karar vermelisiniz – ve hızlı bir şekilde. Evet derseniz, öğretmen kitabı görmek isteyebilir. Ya da sınıfta ondan okumanızı bekleyebilir. Yani, bu olasılıkları hayal etmelisiniz. Yani şöyle diyebilirsiniz : “Hayır. Farklı bir kitaptı.”

Şimdi öğretmenin hangi kitabı kontrol ettiğinizi sorması durumunda başka bir başlıkla hazır olmanız gerekiyor. Ve bunun okul kütüphanesinin gerçekten sahip olduğu bir kitap olduğundan emin olmalısın. Yalanın sadece iki cümlesisin ve şimdiden a) bir hikaye uydurmaya çalışıyorsun; b) konuşmanın alabileceği çeşitli yönleri düşünmek; ve c) tüm bu yalanın dağılmasını önlemek için ne söylemeniz gerektiğini bulmak.

Farkında olmayabilirsin, ama beynine bir ton fazladan iş verdin. Gerçeği söylemek çok daha kolay olurdu: “Spor salonunun dışında bazı arkadaşlarla konuşuyordum ve zamanın nasıl geçtiğini anlayamadım.”

Bu beyin çalışmasının çoğu, prefrontal korteks adı verilen bir bölgede yapılır. Jennifer Vendemia, işleyen hafızadan sorumlu kısımdır, diye açıklıyor. Columbia’daki Güney Karolina Üniversitesi’nde sinirbilimci. Çalışan bellek, bir oyunun nasıl oynanacağına ilişkin talimatların veya belirli başka bir görevin hatırlanması gibi bir şeyi yalnızca kısa bir süre için akılda tutar. Biraz bilgisayarınızın panosuna benziyor. Eşyaları siz onları kullanırken kısa bir süreliğine saklar. Onları uzun süreli depolamaya koymaz. Prefrontal korteks, işleyen belleğin yanı sıra planlama, problem çözme ve kendini kontrol etme gibi görevlerle de ilgilenir.

Bilim adamları bunları “yürütme işlevi” görevleri olarak tanımlar. Gerçeği veya yalanınızı ortaya çıkaracak bazı gerçekleri ağzınızdan kaçırmamak için öz denetimi kullandığınızda yürütme işlevi devreye girer. Kulağa inandırıcı geldiğinden ve yanılmayacağınızdan emin olmak için bir yalanın tüm ayrıntılarını hatırlamanıza yardımcı olur. Yürütme işlevi, söylediğiniz yalanın muhtemelen sorgulamaya devam edeceğinden emin olmak için bir veya iki adım ilerisini düşünmenizi sağlar.

Yönetici işlevinizi bu şekilde çağırmak aynı zamanda çok fazla beyin gücü tüketir. Belçika’daki araştırmacılar tarafından 2015 yılında yapılan bir araştırma, beynin yalan söylemek ve doğruyu söylemek arasında geçiş yaptığında daha yavaş ve hata yapma olasılığının daha yüksek olduğunu buldu. Vendemia’nın araştırması ayrıca birinin zihinsel iş yükünün daha ağır olacağını ve yalan söylerken tepki verme süresinin daha uzun olacağını göstermiştir.

Pahalıya Mal Olan Yalanlar

Bir hikayeyi düz tutmaya çalışmak için çok fazla beyin gücü harcamak, matematik problemlerini çözmek veya matbaayı kimin icat ettiğini hatırlamak gibi diğer şeyler için daha az imkan olduğu anlamına gelir. Vendemia, yalan söylemenin özellikle gençler için zor olduğunu söylüyor. Prefrontal korteks 25 yaşına kadar tam olarak gelişmemiştir. Dolayısıyla genç insanların başlangıçta daha az kaynağı vardır. Prefrontal korteks yalan söylemeyle ilgili görevlerle meşgul olduğunda, planlama, kendi kendini kontrol etme veya işleyen hafıza gerektiren diğer görevleri yerine getirmenin artık daha zor olduğunu belirtiyor. Bu şeyler, bir çalışma programı planlamayı veya çok fazla gazoz içmemek için kendi kendini kontrol etmeyi içerebilir.

Başını belaya sokmamak için -mesela derse geç kalmak için- yalan söylemek hemen hemen bir kerelik bir şey. Kütüphaneye gitme yalanına çok uzun süre devam etmek zorunda kalmayacaksın. Evet, bazı zihinsel kaynakları boşa harcadınız, ama sadece bir seferlik. Ancak bazı yalanlar asla durmaz. Bunlar Vendemi’nin “yaşam boyu yalanlar” dediği şeylerdir.

Örneğin casuslar tüm hayatlarını kim oldukları hakkında yalan söyleyerek geçirirler. Zor bir ev hayatı olan biri, başkalarının öğrenmesini engellemek için yalan söyleyebilir ve bu yalan yıllarca devam edebilir. Her günün neredeyse her saatinde olmadığın bir şey gibi davranmak zihinsel olarak yoruyor. Vendemia, maliyetin uzun sürebileceğini söylüyor. “Zamanla, bu tür yalanlar aslında düşünmek için ihtiyaç duyduğunuz beyin kaynaklarını tüketmenize neden oluyor.”

Victoria Talwar, yalan söylemenin sosyal sonuçları olduğunu da açıklıyor.

Kanada’da bir psikolog. Quebec, Montreal’deki McGill Üniversitesi’nde çalışan Talwar, çocuklarda yalan söylemenin gelişimini inceliyor. İnsanlar genellikle dürüstlüğe değer verir ve yalancıları sevmez, diyor. Bu nedenle, insanlar sizi güvenilmez olarak görürse, ilişkileriniz için kötü olabilir.

En nazik toplum yanlısı yalanlar bile bazen riskli olabilir. Yakın zamanda yapılan bir araştırma, bunları inceledi ve genellikle geri teptiklerini buldu . Örneğin, samimiyetsiz iltifatlarda bulunduğunuzda, arkadaşlarınızın iyi hissetmesini sağlayabilirsiniz – zaten ilk başta. Ancak bunu yeterince sık yapın ve yakında iltifatlarınıza güvenemeyeceklerini öğrenecekler. Bu iltifatları anlamsız kılıyor . Araştırmacılar bu bulguları Current Opinion in Psychology’de Şubat ayında yayınlanan bir makalede paylaştılar .

Bu nedenle Talwar, ana babaları çocuklarına sahte övgülerde bulunmamaları konusunda sık sık uyarır. “Yaparsanız,” diye belirtiyor, “dürüst övgünün değerini azaltmış olursunuz. İnandırıcılığını kaybedersin.”

Yalan Söylemeye Alışmak

Neil Garrett, İngiltere, Norwich’teki East Anglia Üniversitesi’nde bir sinirbilimcidir. Duyguların, insanların dürüst olmayan olmaya ne kadar istekli oldukları üzerinde bir etkisi olduğunu buluyor. Öğrencilere duygularını azaltan bir ilacın (beta bloker olarak bilinir) verildiği bir araştırmaya işaret ediyor. Bu öğrencilerin, ilacı almayanlara göre bir sınavda kopya çekme olasılıkları daha yüksekti. Bunun nedeni, ilaç tedavisi gören öğrencilerin genellikle sahtekârlıkla gelen korku veya kaygıyı daha az hissetmeleri olabilir.

Garrett, yalan söylemek ve amigdaladaki aktivite arasındaki ilişkiye bakmaya karar veren bir ekibin parçasıydı. Beynin duyguları işleyen bir parçasıdır.

Bu araştırmacılar merak ettiler, duygularımız yalan söylemeye uyum sağlıyor mu? Yani beynimiz yalan söylemeye alışıyor mu? Bunu test etmek için ekip, bir ortağa yalan söylerlerse para kazanabilecekleri bir oyun oynamak için gönüllüleri işe aldı. Araştırmacılar, amigdaladaki aktiviteyi izlemek için oynarken oyuncuların beyinlerini taradı.

İlk başta, biri daha fazla para kazanmak için yalan söylediğinde amigdala çok aktifti. Ancak yalanlar ilerledikçe, beynin o kısmındaki aktivite düşmeye başladı. Ve amigdalanın aktivitesi düştüğü için oyuncular daha da fazla yalan söyledi .

Araştırmacılar bu bulguları Nature Neuroscience’da bildirdiler .

Garrett, bu beyin etkisinin, koku alma duyumuzun güçlü bir kokuya uyum sağlama biçimine benzeyebileceğinden şüpheleniyor. Yeni boyanmış bir odaya girin ve ezici bir taze boya kokusu fark edebilirsiniz. Ancak birkaç dakika sonra bunu pek fark etmeyebilirsiniz. Garrett, duyguların da bu şekilde çalışabileceğini söylüyor. Yalan söylediğinde hissettiğin duygu korku veya endişe olabilir – bir yalanın getirebileceği tehlikelere dair bir uyarı. Ya da yalan söylemenin yanlış olduğunu söyleyen hafif bir sancı olabilir. Her ne ise, Garrett’ın ekibi ne kadar çok yalan söylersen o rahatsız edici duyguları o kadar az hissettiğini gösterdi .

Başka bir deyişle, yalan söylemeyi ne kadar çok yaparsanız o kadar kolaylaşır.

Dürüst Bir Kültür

Talwar, neredeyse tüm kültürlerin dürüstlüğe değer verdiğini söylüyor. Ayrıca, dürüstlüğün değerini pekiştiren bir kültürün yaratılmasına yardımcı olmak için insanların yapabileceği şeyler olduğunu da ekliyor.

Yine de dürüst olurken arkadaşlarınızı desteklemenin yollarını bulmak bir stratejidir. “İnsanların arkadaşları onlara karşı dürüst olduğunda,” diyor, “onlar arasında bir dürüstlük kültürü yaratıyor.” Ve bunun “daha güçlü dostluklar kuracağını” savunuyor.

Yalan söylemenin sonuçları olduğunda da yardımcı olur. Vendemia, yalanlarının sonuçlarıyla hiç yüzleşmemiş kişilerin yalan söyleme olasılığının daha yüksek olduğunu açıklıyor. İnsanlar, bu yalanlar için çağrılacaklarını bildiklerinde daha az yalan söylemeye eğilimlidirler. Ancak insanları yalan söyledikleri için cezalandırmak, doğruyu söyledikleri için ödüllendirmekten daha az önemli, diyor. İnsanlar kendileri hakkında önemli gerçekleri paylaştıklarında bunun özellikle önemli olduğunu ekliyor. Bazen bunlar söylenmesi en zor gerçekler olabilir. “Bir arkadaşa gerçeği söyleyebilmek ödüllendirici” diyor. “İyi hissettiriyor.”

Çoğu insan yalan söylemenin genellikle kötü olduğunu ve ciddi sonuçlara yol açabileceğini bilir. Bilim şimdi sahtekârlığın beyni nasıl etkileyebileceğini ve güçlü ilişkilerin dayandığı güveni inşa etme yeteneğinizi ortaya koyuyor.

*** Bu makale İngilizce’den çevrilmiştir. Çeviriden kaynaklanan dilbilgisi hataları için üzgünüz.

Kaynak: https://sciencenewsforstudents.org/article/lying-brain-power-prefrontal-cortex-truth-telling